Afscheid van Oma

Op 11/12/14 stierf Angele Vanhoutte, oma van Hannes. Vandaag 17/12 is haar begrafenis. Wij zetten het reizen stil in Makassar en herdenken haar via de misteksten en vele herinneringen.

Dat reizen en de zoektocht naar het ongekende hebben ik en alle
kleinkinderen, ongetwijfeld van jou en opa meegekregen. Dat houdt ook in dat je, zoals wij nu, soms niet op belangrijke of moeilijke momenten aanwezig bent. 

We gaan jou missen.

Hannes & Lieselotte.

Met alle kleinkinderen schreven we enkele herinneringen neer die vandaag ook worden voorgelezen:

"Tijdens onze lagere school gingen we vaak naar jou en opa om er nog te spelen. Je haalde ons soms op van school met je rode ‘mobyletje’. En wat was het leuk toen we er achteraan mochten opzitten. Wij klommen in de bomen achteraan de tuin, soms zo hoog dat je wat ongerust werd. Je verwende ons, met heerlijke kost en vaak kregen we extra chocotoffs toen we vertrokken."

"Bij Sielkes geboorte wachtten we bij jou en opa op nieuws. En als snel kwam dat goeie nieuws van ons zusje. Bij jou werd het zelden stil. Je was graag onder de mensen. Je kon altijd honderduit vertellen: de recente nieuwtjes, wat er in de krant stond, je verhalen over Congo. Op die momenten hingen we echt aan je lippen.  Je had je favoriete plekjes om te zitten. En zo gaan we jou ook herinneren: zittend in de zetel of op de stoel bij de kast, vlakbij de foto’s van de familie , in jouw gezellig huisje, luisterend naar de radio of in een boekje aan het lezen, of eens even helemaal niets doen."

"Toen stierf papa. Je zei dat je in zijn plaats dood zou willen zijn. Dat het oneerlijk was. Je zou het daarna nog eens meemaken met je zoon Chris, maar altijd hield je je sterk."

"Je voelde de laatste jaren je kracht afnemen, dat ben ik zeker, maar desondanks waren we altijd welgekomen, gewoon nog eens binnenspringen. Je glimlachte, vertelde en luisterde naar ons. Een van de laatste keer dat wij bij elkaar waren, gingen we wandelen in Oostduinkerke onder de stralende zon. Je genoot erg van die mooie dag, we wandelden op de dijk en dronken een thee. Oma, je had niet veel nodig om gelukkig te zijn. We gaan je missen, oma."

"Je was een ijzersterke vrouw, die ondanks alle tegenslagen trots en fier door het leven is blijven gaan. Keihard voor zichzelf en onbevreesd voor de buitenwereld. Ik herinner mij het beeld van een oma die kon genieten van lekker eten zoals die kersen of die krieken die je uit weckpotten haalde uit de helder.Maar je liet ons ook meegenieten van de eenvoudige dingen: zoals de okkernoten en de hazelnoten die je raapte uit je eigen tuin en die je meegaf met ons wanneer we op kot zaten en de dikke en lange sneden boterham. "

"Nooit zal ik het vergeten hoe we om middernacht met ons tweeën, al dansend en swingend, jouw verjaardag vierden, uitgerekend op de dag dat Ellen trouwde met Els."

"Oma, je genoot van het leven met al je zintuigen. Je verwoordde weinig, maar je leerde ons hoe eenvoudig mooi het leven kan zijn. Oma, jij hebt een deel van onze geschiedenis geschreven. We gaan jou missen."

Hannes, Maarten en Sielke.

Ellen en Sofie.

Indonesië - Sulawesi 7- 28/12

Route

7/12: Vlucht Berau - Balikpapan
Vlucht Balikpapan (Borneo) - Palu (Sulawesi)
8/12: Gedeelde auto Palu- Poso
9/12: Bus Poso - Tentena
11/12: Nachtbus Tentena - Rantepao
16/12: Nachtbus Rantepao - Makassar
19/12: Bemo Makassar - Malino
21/12: Bemo Malino - Makassar
22/12: Gedeelde auto Makassar - Pantai Bira
28/12: Asdp ferry Pantai Bira (eiland Sulawesi - Marepokot (eiland Flores))

Transport
Zonder gids en met wat woorden bahasa Indonesia leren we alle transportmogelijkheden en de normale prijzen kennen. Er is nooit gebrek aan transport. Als je publiek transport neemt voor een lange afstand, is het wel wachten tot de bus of auto vol zit om te vertrekken. Als toerist moet je wat onderhandelen over de prijs om hopelijk 'harga biasa' te krijgen. Vaak is het een samenzwering tussen de chauffeur en de lokale mensen. Waarschijnlijk krijgen ze commissie als ze jou tot bij een bepaalde chauffeur brengen. Iedereen in de bus houdt zijn lippen stijf als je in beste bahasa navraagt wat zij betalen voor de rit. Eens je bagage in een bus/auto, doen ze er alles aan zodat je niet naar andere bus overstapt. Als de chauffeur honger krijgt, stoppen we gezellig in een warung. Lieselotte at meestal niet veel langs de weg: veel bochten en putten, cowboy rijgedrag van vele chauffeurs. Ondanks misselijkheid de ogen af en toe van de weg halen en genieten van het uitgestrekte landschap en de dorpjes.

- motorfiets: Van het kleinste eiland, dorp of stad overal vind je ze. Het is dan ook verfrissender dan wandelen en je kan er wel 4 mensen, enkele kippenhokken, een pop-up winkel/resto/... mee vervoeren. We huren vaak een motorfiets om een streek te verkennen. Het komt dan wel eens voor dat je voorbijgereden wordt door een 8-jarige. Ojek= taxi motorfiets. De chauffeurs brengen je veilig op je bestemming langs erbarmelijke wegen vol putten en stenen, steile hellingen en afdalingen. Achterop zitten vergt soms ook inspanning als je er niet wil afvallen of niet tegen de chauffeur wil aanschuren.
- riksja/becek = fiets/motorfiets met bankje vooraan. In de hitte voortgeduwd worden door een man minstens dubbel zo oud.
- bemo/pete-pete = cammionette omgebouwd tot bus. Erg handig als je weet welke route ze afleggen. In de stad stap je best in een redelijk volle, anders doe je er soms lang over omdat ze nog bijkomende klanten ronselen. De chauffeur zorgt goed voor zichzelf en stopt om eten/drank of sigaretten in te slaan.
- bus: Voor de meeste bussen is het motto 'hoe meer zielen en bagage, hoe meer opbrengst, hilariteit en yoga-achtige posities.' mogelijke plaatsen: aan het raam, hangend uit de deur, op het dak (ook tijdens het regenseizoen), tussen de banken op een zak rijst, op iemands knie, onder een box met loeiende muziek. De bussen zijn vooral afgestemd op de markttijden met als gevolg heel veel goederenvan varken, kip tot bloem. Het volledig tegengestelde vonden we in de nachtbus van Rantepao naar Makassar: verstelbare zetel, dekentje, hoofdkussen, maar dan jammergenoeg met loeiende muziek.

Bijzondere gewoontes
- Begrafenis in Toraja. In Toraja zijn mensen eens overleden eerst ziek todat ze een meerdaagse begrafenis krijgen.  Tot dan wordt het lichaam thuis bewaard, dit kan meerdere jaren duren.  Ondertussen spaart de familie om de ceremonie te bekostigen waar tientallen buffels en varkens geofferd worden.  Het lichaam wordt vaak in een kist in een rots gelegd of opgehangen.  Er worden offers (o.a. sigaretten) gelegd, de kleren worden soms na tientallen jaren nog vervangen. Deze tradities zijn een overblijfsel van hun animistisch geloof, terwijl ze wel bekeerd zijn tot het Christendom. Heel speciaal!
- Kerst en nieuwjaar. Zowel moslims als christenen houden van al het commerciële rond deze feestdagen: massaal vuurwerk afsteken weken 2 weken voor Kerst, plastic kerstbomen, kerstmutsen, kerstman voor de kerk, loeiharde kerstmuziek, ... De christenen houden buurtfeesten met traditionele dansen (gelijkend op griekse sirtaki) en huisgebrouwen arak (palmlikeur) in de aanslag. Wij kopen ons eigen snorkelmateriaal als kerstcadeau.

- Indonesiërs zijn redelijk extravert en klampen je als toerist vaak aan. Meestal bedoelen ze het goed, wat naïef. Top van meest voorkomende uitingen:

1. "Picture?" of non-verbale communicatie door tegen je aan te schuren. De smartphone wordt bovengehaald, alles begint met één foto. Al vlug wil iedereen van het gezelschap met de eigen smartphone een foto met ons en het eindigt in een heuse fotoshoot. Soms vind je het niet erg, maar soms ben je het echt beu. Vooral omdat je geen leuk gesprek kan aanknopen door de taalbarrière en het dus heel oppervlakkig blijft. We worden assertiever en stellen een quota van 3 foto's per dag, weigeren beleefd of maken ons snel uit de voeten. We voelen ons soms als BV's of filmsterren, echt een vreemd gevoel! 

2. "Vanwaar kom je? Waar ga je naartoe?"  / 'Jalan jalan' is veruit het beste antwoord = gewoon aan het wandelen, want anders wordt er vaak tranport voor je geregeld
3. "Zijn jullie getrouwd?"  Eerst probeerden we in ons gebrekkig bahasa uit te leggen dat we een relatie hebben maar niet getrouwd zijn. We merken dat dit niet begrepen wordt of raar bevonden. We zeiden daarom makkelijkheidshalve af en toe van wel. Uiteindelijk leerden we het bahasa woord voor partner = 'pajar'.
4. "Jij bent groot."  In bahasa = 'tinggi'.
In de poging om een ander gesprek aan te knopen, gebruikten we soms ons icoonboekje. Soms wekte het interesse op en zat je met een oudere man prentjes te kijken en wat te vertellen.
- Afval.  Vaak staan we versteld door het ontbreken van enig besef van vervuiling.  We worden er soms wat treurig van.  Straten liggen vol afval en rivieren zijn gewoon open rioleringen.  Een voorbeeld.  In Makassar zitten we in een busje, de chauffeur stopt even om sigaretten te kopen.  De verkoper geeft ze door het raam in een pastic zakje.  De chauffeur neemt het aan, betaalt, neemt zijn pakje sigaretten eruit en smijt het zakje langs het andere raam weer op straat.  Hij bedankt de verkoper nog, steekt een sigaret op en vertrekt met de bus.  We zien constant zulke dingen rond ons.  Wat een contrast in mentaliteit met Japan waar iemand eens achter ons kwam lopen toen we per ongeluk iets lieten vallen. En waar net als in Korea op straat nergens vuilbakken staan, maar waar iedereen alle afval mee naar huis neemt.  We kunnen er hier in Indonesië moeilijk iedereen constant op berispen maar brengen het wel vaak ter sprake, weigeren steevast zakjes in warenhuizen (already too much 'sampa'!) en hervullen onze waterflessen. Zo dragen we toch ons kleine steentje bij, zeker omdat onze reis ook niet zonder impact is.
- Karaoke. Altijd en overal (zelfs op de ferry) en vaak heel luid.
- Moskeeën.  Het eerste gebed is al flink voor zonsopkomst. Vaak zijn er meerdere moskeeën in een kleine stad en staan ze luid afgesteld. Resultaat: kakofonie en slapeloosheid.
- Vliegjes.  Terwijl we eten worden we soms overvallen door zwermen vliegen, niet zo appetijtelijk.  Het lijkt of enkel wij ons eraan ergeren.
- Fastfood. In warungs krijg je vlug je eten of het nu vers is of reeds in kookpotten klaarstaat. Iets waar we in België terug aan zullen moeten wennen. Erg ingewikkeld zijn de gerechten niet. Het eten is lekker maar creativiteit is niet van belang. Hoewel Europeanen vochten om de kruiden worden die door Indonesiërs weinig gebruikt. Instantnoodles zijn heel populair.
- Bureaucratie. Omdat we geen visumaanvraag voor 60 dagen in België hadden geregeld, moesten we in een 'kantor imigrasi' in Sulawesi een verlenging van ons 'visum on arrival' (30 dagen) aanvragen. In Makassar, een grote stad in het zuiden, zou dit volgens velen vlug geregeld zijn. Het duurde een uur in een hete bemo vooraleer we in het kantoor waren. We maakten er kennis met de logge administratie. 3 werkdagen duurde onze verlenging. Aangezien er een weekend tussen viel, duurde het in totaal 5 dagen. We hadden dus wel wat pech met ons visum van bij 't begin. Maar deze keer hadden we een keuze en kozen niet voor de snelle afhandeling mits wat 'korupsie'. Zucht! Makassar was niet echt een plek waar je lang wil rondhangen. Ons plan om een boot te nemen op zondag naar Flores viel in het water, dus wijzigden we onze koers en daarmee ontdekten we Malino en Bira. Bij het ophalen van het visum spendeerden we 2u in het kantoor voor het vastleggen van een foto en vingerafdrukken en voor de handtekening van de hoofdverantwoordelijke. Het motto 'go with the flow' helpt je om te integreren in Indonesië.

Bijzondere uitstappen
- In Tentena huren we voor de eerste maal een brommer (kost ongeveer 3€ per dag, geen waarborg of rijbewijs nodig) en bezoeken:
*Air Terjun Salopa, een adembenemende waterval met ongeveer 7 niveaus in een prachtig stukje jungle. Het wordt nog mooier als je gaat zwemmen in een van de niveaus.
*In Tentena vind je enkele oude, traditionele begraafplaatsen met restanten. De grote grot dichtbij de theologieschool is prachtig om doorheen te klauteren. Verder is er nog een immens rotsgraf in een stukje jungle.

- Rantepao (regio Tana Toraja) ligt in een dal tussen bergen met vele dorpen met prachtige traditionele huizen en talrijke rijstvelden. Ideaal om te wandelen!

*We lieten bijna al onze bagage achter de homestay en trokken er twee dagen op uit. Een acrobatische rit met de ojek bracht ons op onze startplaats voor de wandeling. Onze spieren waren alvast opgewarmd door alle steile hellingen en onregelmatige wegen. We verbleven in traditioneel huis 'tongkonan' tussen de rijstvelden in Limbong, waar enkel 's avonds elektriciteit was. De volgende dag wandelden we een hele tijd tussen de velden van dorp tot dorp. We waren heel blij toen we een kopje Toraja 'kopi' kregen aangeboden en een 'gesprekje' in ons beperkt Indonesisch aanknoopten. 

Ons verblijf in traditioneel huis 'tongkonan'

Traditioneel of modern: Feestelijk gekleed voor een huwelijksfeest.

*Hoewel we het nogal vreemd vonden om bij te wonen, mochten we zeker een begrafenisceremonie niet missen. Met een gids woonden we de tweede dag van een begrafenisceremonie bij van een vrouw die 3 jaar ervoor overleden was. De tweede dag kwam over als een marktgebeuren. Een ceremoniemeester ondersteund door luidsprekers kondigt alle genodigden aan en hun geschenken in aantal varkens en buffels. Rondom worden de beesten geslacht voor de maaltijd en er gaat niets verloren.

*In Londa bezoeken we een impressionant rotsgraf dat nog steeds in gebruik is door een bepaalde clan. Van een gids krijgen we meer uitleg

- In Bira brachten we een rustige kerstweek door op de witte stranden in de buurt en onder water. Prachtig snorkelen bij pulau Lihukan. Hannes was enthousiast over het duiken met reefsharks bij sharkpoint nabij 'Goat island'. De beste stranden (d.i. beperkt afval) vonden we aan de oostkust, bij Manga lodge, op pulau Lihukan en bij Aras.  Op het ooststrand kan je zien hoe de indrukwekkende bugisschepen gebouwd worden met man en macht onder ritmische kreten. De bugis zijn een volk die vroeger continu op zee leefden en nog steeds internationaal gewaardeerd worden voor hun zeemansvaardigheden.

- We vluchten weg van het zwoele Makassar naar de koele bergen in Malino en zijn blij dat we onze truien niet naar huis zonden.
*Door de grote hoogte is het ideaal om er groenten, fruit en bloemen te kweken, de schuur van Sulawesi. Vooral aardbeien zijn bijzonder populair en wij genieten elke dag van vers aardbeiensap. Alsof dat nog niet genoeg is, kan je er ook nog theeplantages vinden. Wat Lieselotte in Japan zolang zocht nl. goeie thee en een theemuseum, vonden we in Malino Highlands'. We proefden enkele soorten en kregen uitleg van een schat van een gids in afwachting van de opening van het museum. Ondertussen begon de regen met bakken uit de lucht te vallen en bleek de sleutel van het museum in het bezit van een werknemer die net gehospitaliseerd was. 

*Via studenten ontdekken we dat dit een geweldige wandelplek is. Om de berg Bawakaraeng te beklimmen hebben we geen tijd maar we worden door drie studenten op sleeptouw genomen doorheen de vallei. De tocht naar de bergtop is dan ook verlengd door een massieve 'landslide' enkele jaren terug waarbij een dorp verdween. We waren het erover eens: We  Malino!

Ontmoetingen
In Bira lijken alle bijzondere mensen samen te stromen. We ontmoeten Andrew, een Roemeen die reeds meerdere jaren rondreist tot zijn documentaire omtrent lokale volkeren af is. Vele mensen hebben er iets met boten: een Sloveense en Italiaanse schepenbouwer en een Australiër die met een drone een documentaire maakt omtrent de bugisschepen. We ontmoeten er Belg nr.2, de sympathieke Jan en voelen ons thuis.

Rijke natuur
Sulawesi staat gekend om zijn koffie- en cacaoplantages en lekkere Toraja koffie. We ontdekten er ook de heerlijke tamarillovrucht, die enkel boven 1000m groeit. Een soort van lychee, rambutan.  En natuurlijk de groentenschuur Malino waar wortel, bloemkool, tomaat, sla te vinden is misschien achtergelaten door de Nederlandse kolonialen!?

Taal/Communicatie:
Veel Nederlandse leenwoorden: stroom, koelkast, kapstok, ...
Ook interessant is de geschiedenis van het Bahasa Indonesisch, het werd pas na de onafhankelijkheid (1945) de officiële landstaal en werd voordien maar door een kleine groep gesproken.  Op veel andere plaatsen werd de koloniale taal (Engels, Spaans, Frans, ..) de officiële taal na onafhankelijkheid maar het Nederlands dus niet.  Dit was vooral omdat de Nederlanders het Nederlands niet aan de plaatselijke bevolking wilden onderwijzen omdat zij zich dan misschien gelijkwaardig zouden kunnen voelen.

Leuke verblijfplaatsen:
- Sunshine (Pantai Bira): Heel rustig, hangmatten, mooi zicht op zee en eilanden, sympathieke eigenares met kindje Sunshine is inderdaad het zonnetje in huis.
- Panorama homestay (Rantepao): Via AirBnB, heel lekker ontbijt met tamarillosapje en lekkere mango's in overvloed, sympathieke eigenaar hielp ons met plannen van uitstapjes.
- Eu Dato cottages (Tentena): Mooi plekje, lekker ontbijt met brood en chocola, vuurvliegjes 's avonds.

Indonesië - Borneo (Oost-Kalimantan) 20/11 - 07/12

"Hello Mister, welcome to Indonesia!" (Balikpapan)
Een goedkope vlucht, de kreten van het regenwoud en het beperkte toerisme drijven ons naar Borneo als eerste bestemming in Indonesië.

Een volledige dag onderweg doet ons beseffen welke afstand we overbruggen en welk cultuurverschillen we zullen ervaren. Wanneer we het vliegtuig instappen in Tokyo richting de Filipijnen worden we echter heel vertrouwd met melige kerstmuziek ontvangen. Hier hoopten we toch eens een jaartje aan te ontsnappen, niet dus ... Over het Indonesische 'Garuda Airlines' zijn we wel heel tevreden.
Onze eerste kennismaking met Indonesië in de luchthaven van Jakarta valt op alle gebied tegen. We maken er direct kennis met de alledaagse corruptie. In de roes van 'ons grote avontuur' controleerden we de voorwaarden voor een 'visum on arrival' niet en stelden we onze reiskeuzes uit door geen retourvlucht te boeken. Daar staan we dan om 12u 's nachts in 'no men's land' voor een vastberaden douanier en zonder internetconnectie om toch nog de verplichte retourvlucht te boeken. Na een halfuur van discussie stelt hij voor om stilzwijgend (dit verhaal kon toch niet op de blog ontbreken ) per persoon 100 dollar onder tafel te schuiven. We hebben weinig keuze op dit uur van de dag: een filmisch vervolg breien aan 'The terminal' of plooien voor corruptie om de mooie kanten van Indonesië te verkennen. Hannes haalt zijn onderhandelingvaardigheden boven en met 25 euro toeslag kunnen we het land in. Een nacht op ons slaapmatje in de luchthaven i.p.v. een hotel, wachtend op onze vroege nationale vlucht, compenseert voor de flater.

In 'Hotel Le grandeur' (Balikpapan), een afgebakend paradijsje, kunnen we een weekend acclimatiseren en plannen smeden. Met het beeld uit de Lonely Planet van Balikpapan als enige cosmopool in Oost-Kalimantan, trekken we er in onze zomerkledij (eindelijk!) de stad in. Van rustig acclimatiseren is geen sprake. Auto's, busjes en vele bromfietsen zoeven voorbij. Voor niet-gemotoriseerd vervoer is geen plaats: onze sandalen banen zich aarzelend een weg tussen de drukke straat, de rioleringoverkapping (als die er is) en het zeldzame voetpad. Continu stoppen taxibusjes om ons te vervoeren. Jong/oud, man/vrouw, allen kijken ze ons aan met een starende, wat bewonderende blik. Vooral Hannes wordt continu aangesproken met 'mister' (en soms ook Lieselotte). Terwijl we ons heel blank voelen, genieten we toch van de beweging en de zon. Op zoek naar wat rust belanden we in een echte sloppenwijk. De mensen zijn heel vriendelijk en lachen ons prachtig tegemoet, maar we moeten echt aan de aandacht wennen. We proberen toch nog een tip van Lonely planet uit en vluchtten weg van de aandacht naar een 'rooftopbar' in een van de weinige wolkenkrabbers van de stad. We zien nauwelijks buitenlandse toeristen, behalve in het geweldige restaurant (Ocean....) aan de zee. We smullen van de lekkere dingen die de natuur er rijk is: vis en verse fruitsappen!

Na veel discussie over de kwaliteit en de prijs, kiezen deze eeuwige twijfelaars toch voor een 7-daagse tour met 'De Gigant' om de jungle te verkennen. We slaan deet, hemdjes met lange mouwen, zonnecrème, ... in. Enkel cash geld verkrijgen om de tour te betalen, is een riskante en langdurige missie. Reken maar even hoeveel transacties nodig zijn als je weet dat:
- de tour voor twee 24 miljoen kostte.
- het waardevolste biljet = 100.000 rupiah (nog geen 10 euro) sommige automaten geven ook enkel 50.000 biljetten
- het hoogste bedrag van één transactie = 1,5 of 2 miljoen.
Met onze bankkaart in de aanslag schuimen we vele atm's af en vullen onze rugzak omdat onze portefeuille te klein is. Nog nooit hebben we zo'n stapel papieren geld in onze handen gehad! De avond voordien mailt de organisatie nog dat paypal ook kan.... te laat!!

7-daagse tour
Op zondagochtend pikken onze gids Jelaini en onze chauffeur ons op. Onderweg houdt onze gids af en toe halt om ons lokale producten te laten proeven. In Loa Janan (Samarinda) wacht ons volgende transport: een houseboat. We stellen vast dat de boot enkel voor ons uitvaart en vijf mensen opgetrommeld zijn om te varen, om technische problemen op te lossen en om te koken. We voelen ons wat koloniaal bij dit feit. Onze ecologische voetafdruk wordt een beetje verkleind door de aanwezigheid van een moeder en dochter op weg naar een begrafenis. Na de fijne kennismaking met de oprichter van 'De Gigant' Lucas, een Nederlander, wisten we ook dat deze mensen een goeie werkgever hadden en op een fijne manier geld aan ons konden verdienen. We varen uit Samarinda.

Houseboat

Alle gewetenskwesties ter zijde, het was een heerlijke 3-daagse tocht in de houseboat op de Mahakam rivier! Met een gemotoriseerde kano bezoeken we enkele dorpjes langs de kleine zijrivieren. Onze gids heeft een ongelooflijk talent om gesprekjes aan te knopen en ons hierbij te betrekken. Op die manier voelen we ons wat minder toerist en leren we van mekaar bij. We bezoeken traditionele longhouses, eten een eerste maal in een 'warung' (en onze darmen overleven dit redelijk) en spreken met een 'chief'  (de volksvertegenwoordiger en relatieconsulent van het dorp), een sjamaan en arbeiders op terugtocht van de palmolieplantages, ...

Het opmerkelijkste en meest afgelegen dorp is Mancong, enkel via het water bereikbaar. Daar leeft de Dayak bevolking nog een redelijk traditioneel leven van jagen, visvangst, sjamanen, kledij weven met natuurlijke kleurstoffen, ... Hun bestaan als koppensnellers is sinds het kolonialisme en de horde missionarissen voorbij, maar een mopje erover kunnen ze niet laten. We waren vooraf niet zo enthousiast over de vertoning door de inwoners die ons te wachten stond, maar het komt allemaal heel natuurlijk en authentiek over. Op die manier worden hun tradities in stand gehouden. Bij onze aankomst worden de dansers met tromgeroffel bijeengeroepen. Lieselotte knipt een lint door en antwoordt in de lokale taal dat ze goed nieuws brengt. Verschillende dansen worden opgevoerd en soms nemen we deel. Op het einde kalken de dansers onze gezichten wit, goed beschermd tegen de zon. De dayak waren voorheen ondermeer gekend om hun uitgerokken oorlellen. Een chief van een dorp vertrouwt ons toe dat hij deze traditie opgaf sinds hij in de stad werd nagestaard.

Het meest geweldige is al het leven langs en in de rivieren ontdekken tussen de junglebegroeiing en het riet: makak aapjes, langeneusapen ('belanda' genoemd naar de neuzen van de Nederlandse kolonialen), pythons en gifslangen in de bomen, kingfisher, otters, drijvende huizen, hele dorpen met paalwoningen, kinderen met kano naar school, was en plas in de rivier en verderop een visje aan het vangen, ...

Guard stork, type ooievaar

Met een auto en een 4x4 trekken we weg van de rivier, onze gids/kok doet wat inkopen en we rijden door naar het 'Wehea rainforest', een woelige rit van vijf uur. Het duurt heel lang vooraleer we voorbij de palmplantages en stukken platgebrand woud zijn en in de laatste stukken primair woud arriveren. Dichtbegroeid woud, vochtig en vooral oorverdovend levendig! Een houten lodge langs een rivier in hetwee regenwoud is gedurende drie nachten onze woonst. Lieselotte maakt direct kennis voor ons de meest irritante compagnons in dit paradijs: bloedzuigers! Wat zout erover en de bloedband wordt verbroken. Omdat de rangers te laat zijn, volgen we op ons eentje de eerste ochtend een kort wandelpad van ong 1km. Resultaat: overvloedig zweten en vijf bloedzuigers eerlijk verdeeld tussen ons twee. We maken uiteindelijk kennis met de piepjonge, eigenzinnige rangers die ons met machette in de aanslag en optimale zintuigen door het regenwoud zullen leiden. De kennismaking verloopt niet zo vlot. Misschien heeft te maken met hun verblijf van 30 opeenvolgende dagen in het regenwoud met in totaal een 10-tal rangers. We sluipen en klauteren samen door het regenwoud, zien hele apenfamilies voorbij zwieren en everzwijnen in de rivier drinken, wandelen in en langs een rivier, zwemmen in enkele watervallen, ... Om in het regenwoud te zijn is ons verblijf best comfortabel, enkel wat duffe matrassen maar goeie maaltijden mede dankzij een giga ijsblok die we meebrachten en ons eten enkele dagen fris hield. Een muskietennet hebben we voor alle zekerheid zelf bij, dus Lieselotte met het 'zoetste' bloed kan redelijk rustig slapen. 's Avonds krijgt onze vuilnisbak steevast bezoek van een vreemde bezoeker.
Het was wel eens leuk om ons gedurende 7 dagen te laten leiden, niets te moeten regelen en een Engelstalige gids bij te hebben waarna we beter voorbereid zelfstandig op pad konden.

Derawan archipel
En wat doe je zoal nog in een tropisch gebied? Vanaf eilanden de onderwaterwereld verkennen!  Absoluut, een 6 uur lange autorit inclusief wachttijd wegens overstroomde wegen en stop in plaatselijke warung, 30 min. speedboot en daar staan we op de Derawan archipel!

Uiteindelijk verblijven we 5 dagen op Derawan en wordt dit vreemd paradijsje vertrouwd:
- onze vaste warungs met goeie 'sate ayam' (kippenbrochette met pindasaus!)
- het winkeltje om de hoek waar we minstens 2 maal per dag wat inkopen, ook haast enige plek met bier op het eiland!
- het verenigingsleven: de volleybalploeg, de pingpongmannen, de schaakmannen
- Het afval dat 's avonds de zee in wordt gegooid en onder onze paalwoning voorbijdrijft.
- De arrogante kerel van het duikcentrum waar Hannes vele pogingen doet om een duik te regelen.
- Het overwinterende, hartelijke Franse koppel waar we dagelijks langslopen voor hulp of om te snorkelen vanaf hun steiger.
- De fietsende man met mobiele kermismolen inclusief flikkerende lichtjes en deuntjes.
- De school vissen die 's avonds door het water plonst terwijl we een boekje lezen op het terras.
- Vele bromfietsen op een eiland waar je in 40 minuten rondgewandeld bent.
- Het enige nette strandplekje op Derawan is de 'Divers Lodge' en fijne gesprekken met de manager daar. 

-  Hij heeft echter geen gasten op die week, wij verbleven ook elders bij losmen Pelangi, met kamere boven het water, spotgoedkoop voor minder dan 10€/nacht met ontbijt voor ons twee!

Selfie met een bende vrolijke kwallen

De mooiste dingen zijn weliswaar in het water te vinden. Het koraal en de diverse vissen, zeeschildpadden vinden we gewoon vlakbij onze kamer boven de zee. De excursie naar Sangalaki en Kakaban, twee andere eilanden in de archipel, doen onze verwondering nog stijgen. Manta's zwemmen sierlijk alleen of in groepen van 4-6 langs ons heen. Kakaban is een onbewoond eiland dat een atoll bezit met 5 soorten ongevaarlijke kwallen, mangrove bomen waarvan de wortels onder water volgroeid zijn met koraal. Uiteindelijk kunnen we de laatste dag nog mee met een duikgroep naar Maratua. De dag ervoor geeft Hannes ook Lieselottes eerste duiklessen. Leraar en leerlinge komen goed overeen ondanks er vele grenzen worden verlegd!

Geen vuiltje aan de lucht!?
Wat ons choqueert is het vele afval overal. Dat zagen we al op het vasteland maar op Derawan is het contrast met al het mooie leven onder water toch wel heel groot.  Een volgeladen boot die goederen van/naar het eiland brengt waarna alles wordt verdeeld en de kartonnen dozen en plastic verpakkingen worden zomaar in de zee gegooid. We zien een vuile pamper die op het strand wordt weggegooid even later voorbij drijven.  De manager van de 'Divers Lodge' vertelt ons dat ze al vele pogingen ondernamen, maar het lijkt onmogelijk die mentaliteit te veranderen. Hun lodge heeft als enige op het eiland 'waste management' opgezet, waarbij hun afval per schip naar het vasteland gaat. Wat er met dat afval gebeurd, blijft voor ons ook een raadsel. Van alle andere bewoners belandt het afval vroeg of laat in de zee, meestal wordt het er midden in de nacht gedumpt.  Het onze waarschijnlijk dus ook!  We proberen het er met onze gastheer over te hebben, maar dat is moeilijk ondermeer ook door zijn gebrekkig Engels.  Plastic zakjes worden in alle winkels meegegeven, zelfs voor bv. een pakje sigaretten.  Wat verder ligt het vaak alweer op de grond.  Even zijn we wat optimistisch wanneer we zien dat enkele afvalbakken geleverd worden.  Daarna wordt ons verteld dat dit een jaar terug ook gebeurde, maar het verzamelde afval evengoed in zee verdwijnt.

We verlaten Borneo op 7/12 en trekken naar Sulawesi!

Japan - 24/10 - 20/11

Dit overzicht is niet beschikbaar. Klik hier om de post te bekijken.

Zuid-Korea - 11-23/10/2014

Maar Zuid-Korea is meer dan Seoul!

Onze route
Vanuit Seoul trokken we met een luxueuze bus richting oostkust om de natuur te verkennen. We stapten een dagje af in de stad Chuncheon. Vervolgens trokken we met bus en trein van noord naar zuid langs de oostkust: Sokcho en Seroksan National Park, Geungang en Odesan National Park, Andong en Hahoe Village en Gyeongju.

Natuur!
Zuid-Korea is allesbehalve vlak, eens Seoul uit zit je al vlug tussen de beboste bergen en watervallen. Natuurgebieden worden beschermd in de vele nationale parken: allen goed voorzien van rangers en informatiecentra, goed bewegwijzerde wandelpaden met vaak metalen trappen. Mens en natuur gaan hier hand in hand. Koreanen, zeker de oudere generatie zijn hier dan ook in massa's te vinden, zeker in de herfst, hun geliefde seizoen ... en terecht! De foto's spreken voor zich. Camera's, smartphones zijn bij jong en oud voortdurend in de aanslag. Boven op de berg wachten ze netjes hun beurt af om op de foto te gaan met het monument op de top. Soms doet het wat maniakaal aan, zeker wanneer ze je met 'nordic walking' stokken de pas afsteken of de berg naar beneden hollen. Anderzijds inspireren hun doorzettingsvermogen en liefde voor de natuur!

Top van Daecheongbongin Sereoksan NP

 Per fiets ontdekten we de idyllische, artificiële meren in de buurt van Chuncheon. Zorgeloos fietsten we op de perfect aangelegde paden met zachte bodem, met regelmatig aanduidingen voor toiletten en restaurants.  We keren terug met de trein die vlakbij het pad passeert en ons terug naar de stad brengt.

Top Deacheongbong in Sereoksan NP

Samen met vele Koreanen ondernamen we twee hikes. Eerst beklommen
we Daecheongbong (1708m) in Seoroksan National Park. De parkranger waarschuwde ons voor een zware tocht van 12u en de ijzig koude bergtop. Hij raadde aan om 5 - 6u te starten, net zoals vele anderen wandelaars. Zaklampen hielden we best in de aanslag voor 's ochtends. We ontmoetten ondertussen Marc, een Zwitser met hike-ervaring en besloten het advies 'au serieux' te nemen en om 4u op te staan om tijdig aan de ingang van het Nationaal Park te geraken. 's Morgens lieten we onze bagage grotendeels achter en kregen een lift te pakken van een taxi met een andere wandelaar naar de ingang. Wandelen in het donker was wat vreemd omdat je nu eenmaal weinig van het landschap ziet. We liepen dan natuurlijk ook verkeerd, licht vloekend daalden we het steile pad van stenen terug af. Eens de zon op was zagen we veel herfstige maplebomen, watervallen en riviertjes, bergachtige vergezichten ... en dus veel mooie picknickplekjes. Iedereen zei heel vriendelijk goeidag, duizend keer hoorden we "annaseyo", die Koreaanse begroeting vergeten we nooit meer! Onderweg kregen we ook heel wat aangeboden van andere wandelaars, waarschijnlijk vonden ze het leuk westerlingen te zien en delen ze graag wat ze mee hebben. Zo kregen we een ginsengdrankje (niet ons ding ook al konden we energie gebruiken), vreemde koek met noten en bonen, maar ook lekkers: whiskey, mandarijn, noten, ...  Steile beklimmingen met stenen paden brachten ons dichter bij de top.

Zeer lokale regenbuien onder de bomen bleken smeltende sneeuw te zijn en de parkranger kreeg dus gelijk! Van de koude hadden we weinig last door de stevige beklimming. Onze 'dinner with a view' gaf ons voldoende energie om de top over te steken naar Osaek. Daar zouden we logeren en een ander deel van het park verkennen. De afdaling hadden we onderschat: lang en lastig met de stenen. Lieselottes knie raakte overbelast maar al vlug stond Hannes paraat met een tak om verder te wandelen en haalden we de meet voor de avondval. ☺  'S Avonds voelde het heerlijk om te eten op de 'ondol' (verwarmde vloer), rechtstaan verliep wel iets moeizamer. We vonden gelukkig een geweldig hotel met zicht op ... alweer een berg.

Vier dagen later waren we net gerecupereerd en gingen we voor Noinbong (1338m) in Odaesan National Park. We logeerden er met ons trekkerstentje op een fijne camping tussen goed uitgeruste Koreaanse kampeerders. We starten deze keer 'pas' om 8u met wandelen, ondanks de waarschuwingen van de ranger voor een zware tocht van 12u.  De kou 's ochtends ontnam ons de moed om ons uit onze warme slaapzakken te wringen. Eigenlijk was het een mooiere en meer opgebouwde wandeling. De meeste tijd wandelden we langs watervallen, mooie rotsen met soms Chinese (gebruikt voor de uitvinding van het Koreaans in 16de eeuw) inscripties van geleerden en gelukkig een indrukwekkend uitzicht van op de top.

Schoonheidsidealen en hygiëne!
Naast het hiken zagen we, vooral de oudere generatie, aan het trainen aan de verschillende fitnesstoestellen in openlucht. Op heel veel plaatsen waar we kwamen vond je ze in parken, zelfs net langs de kant van de weg of met uitzicht op een meer. Heerlijk als de zon schijnt, dus deden we af en toe mee.
Een andere gewoonte om voor hun lichaam te zorgen is naar de sauna gaan. We deden een Koreaanse sauna in Gyeongju. Meestal is het mannen en vrouwen gescheiden en naakt maar hier kregen we een eenvoudig pakje en iedereen ging hiermee samen de hoge stenen sauna in.  Hannes in het blauw, Lieselotte in mooi roze. Kleedkamers en douches waren wel gescheiden.  Na de sauna schrobben ze zich allemaal met overgave schoon zittend op een stoeltje met een spiegel voor je. Zoals een Koreaan het verwoordde: het enig wat je nodig hebt voorde sauna, is een handdoek en een tandenborstel. De Koreaanse sauna is voor velen ook een uitje, je kan er namelijk ook overnachten zonder luxe: matrasje op de grond, allemaal naast mekaar. Soms ook na zware werkdag of avond uitgaan in de stad een goedkope plek om roes uit te slapen.
Schoonheid lijkt, zeker voor vrouwen, ook wel een serieuze zaak. Dit viel vooral op tijdens de hikes: Rode lippen en blanke huid werden bijgewerkt met lipstick en poederdoos. Want je wil toch niet blinkend op de foto? Vooral vrouwen dragen allerlei maskers enerzijds om de huid blank en onaangetast van de zon te laten. Anderzijds uit angst voor luchtvervuiling die vooral in het verleden erg was en nu vaak uit China komt aangewaaid.
Lieselotte wordt nogal vaak beleefd aangesproken over haar 'looks' tot een Koreaan aangeeft waarom: "beautiful eyes, small face, long nose." We lachen en begrijpen nu misschien wat beter waarom er zoveel reclame voor chirurgische ingrepen om westerse ogen of neus te krijgen te vinden is op de metro of trein. Toch nog wat nood aan emancipatie!? De Koreaanse vrouwen hebben al die maquillage anders echt niet nodig!
Bijna overal doe je je schoenen uit alvorens binnen te komen, loop je verder op sokken of krijg je pantoffels aangeboden. Voor Hannes zijn die echter meestal te klein. Als je naar de badkamer gaat, staan er dan weer andere pantoffels klaar zodat alles heel proper blijft. Deze gewoonte vonden we eigenlijk al in Rusland en ook later in Japan.

Eten!
Geen enkele maaltijd gaat voorbij zonder wat pittige pepertjes! Gelukkige staan er steeds hopen papiertjes op tafel om de loopneus te stoppen en krijg je spontaan en gratis water aangeboden. Onze 'icooncommunicator' komt handig van pas bij eten bestellen en nagaan om welke dier en welke delen ervan het gaat. Een paar keer ook was onze honger groter dan ons geduld en kregen we een tot nu toe niet geïdentificeerd vleesje of visje voorgeschoteld.

Dat Koreanen belang hechten aan eten wisten we al, maar blijkbaar geldt dat altijd en overal, dus ook bij het hiken. Op de top pakten ze al hun bijgerechten uit, aten ze met plastic handschoenen kimchi, kookten op hun gasvuurtjes noedels en deelden ze hun eten. Wij misten vooral nu het handige brood en beleg! Als alternatief sleepten we ook ons gasvuurtje mee naar de top en een compact éénpansgerecht!

 De heerlijkste maaltijd hebben we te danken aan onze lift na onze tweedaagse wandelingen in Seoraksan National Park. Een vrolijk Koreaans koppel op vakantie besliste ons op culinair sleeptouw te nemen vooraleer ze ons afzetten. Voor we het goed doorhadden kozen ze in de vishaven van Sokcho wat 2 levende vissen, een octopus en een zeeplant uit de aquariums uit om te laten klaarmaken voor ons vier. Vlak tegenover in het klein restaurantje werden ons al vlug rauwe en gebakken vis en vissoep geserveerd. Daarna namen ze ons elders mee, kocht een grote doos met stukjes gemarineerde kip, specialiteit van Sokcho. Ze openden gulzig de doos om ons op straat te laten proeven.  Een smakelijk avontuur!

Behulpzaam!
Wij hebben vooral gemerkt dat mensen ongelooflijk vriendelijk en behulpzaam zijn: Ze telefoneren voor ons naar de openbare vertaal- en tourismelijn, lopen ons achterna om hun info bij te sturen, geven ons een lift, ...

'Bang'!
Mensen wonen klein, dat los je toch gewoon op door allerlei soorten kamers te verhuren voor een aantal uur!? Dat heet in Zuid-Korea 'bang'. Op een regenachtige dag in Gyeongjo probeerden we 'een dvd bang' uit: voor ongeveer 14 euro kregen we een privé-kamertje met filmscherm en comfortabele zetels. We kozen voor "Ajeossi" met Engelse ondertiteling Engelse titel " The man from nowhere",  een goeie en bloederige Koreaanse film met een moraal. Verder zijn er nog: 'pc bangs' om computerspelletjes te spelen met vrienden (Hannes enthousiast!), 'bangs' om theekransjes te houden, ...

Het uitgebreide aanbod 'lovemotels' horen deels ook wel in deze categorie wanneer koppels de kleine huizen waar vaak enkele generaties samenwonen voor enkele uren ontvluchten. Hoewel vermoedelijk niet alleen gebruikt door officiële koppels ...

In Geungang bezochten we het 'Unification Park' met als grootste attractie de Noord-Koreaanse duikboot die aan de kust werd ontdekt in 1996.

De naam van het park zegt het zelf: Er is een strekking die de 500 jaar gemeenschappelijke geschiedenis van Noord- en Zuid-Korea wil verderzetten in een ééngemaakt Korea. Desondanks zien we de bewaakte kustlijn met prikkeldraad en militaire posten.



Net vooraleer we Zuid-Korea verlieten, bezochten we Gyeongju, de hoofdstad van de Sila dynastie (1ste eeuw A.D) die duidelijke sporen achterliet: verschillende parken met immense tumuli van Sila heersers, overblijfselen van paleizen en tempels. 

Twee spookjes met de tumuli in de achtergrond

Veel van die gebouwen zijn echter tot ruïnes herleid door de verschillende oorlogen. Seokguram grotto, een zittende Boeddha uit steen gehouwen op een bergtop, is bewaard gebleven en nu een belangrijk boeddhistische erfgoed in de wereld.

We sloten onze laatste avond af met een Japans-Koreaanse maaltijd en besluiten dat:

- er toch nog enkele vragen over Korea onbeantwoord zijn.
1) Wie is Lotte? We zien het overal, lijkt een Koreaans merk van food en non-food producten, entertainment en cinema, ...
2) Hoe zit dat tegenwoordig met die flashy lovemotels? Interessant voor een Jambers-reportage!
3) Welk vlees dreef er in onze soep de avond voordien? De smaak kwam overeen met het uitzicht en we willen dit verder liefst zo veel mogelijk vermijden.

- we alweer zin hebben in het verkennen van een nieuw land.
- we nog nog steeds goed overeenkomen. ☺
- het Japans eten ons wellicht beter zal liggen.

Op 23 oktober nemen we de Panstar Dream om 15u van Busan (Zuid-Korea) voor een reis van 18u naar Osaka op het Honschu-eiland in Japan!

Zuid-Korea - Seoul 7-11/10/2014

De stap van Ulan-Ude naar Seoul is immens!  Enkele voorbeelden:
- we gaan van de eerste sneeuw in Siberië naar een aangename 22°C in Seoul
- we wisselen een oude infrastructuur in voor een hypermoderne. In Rusland waren er niet al te veel regels (veel lijkt weggevallen samen met het communisme), terwijl Seoul soms n overgeorganiseerde stad lijkt (er wordt bv aangemaand overal rechts te wandelen, speciale zitjes voor bejaarden en zwangere vrouwen op metro)
- onmogelijk om nog te blenden onder de bevolking, vanaf nu vallen we op... toerist-alert!!
- we nemen ook afscheid van mes en vork en continentaal ontbijt. Tafels zijn vaak maar kniehoog, dus vaak zitten we gewoon op de vloer ipv op een stoel

We gaan direct voor de complete ervaring en kiezen een 'kamer' in een traditioneel hanuk huis: een klein kamertje met een houten deurtje met rijstpapier afgewerkt, 'ondol' (verwarmde vloer) en een matrasje op de grond. De gastheer is zeer hartelijk en nodigt ons uit voor een ochtendwandeling langs de stadsmuren. 

Gelukkig is hij zo vriendelijk om zijn gewoonlijke uur een halfuur te verlaten naar 7u. We krijgen een prachtig overzicht van Seoul! Onmiddellijk worden we geconfronteerd met een heleboel fitte 65 - 80 jarigen die bijna maniakaal wandelen, openlucht fitnesstoestellen gebruiken in professionele outfits. Wat fitter worden tijdens de reis was één van onze voornemens en nu des te meer! Wat vermoeid keren we terug na de wandeling en wordt ons een Koreaans ontbijt voorgezet: in ons kamertje maken de matrassen plaats voor een laag, houten tafeltje dat al vlug volstaat met verschillende aardewerken kommetjes gevuld met het nationale bijgerecht kimchi, gedroogde zeewierblaadjes, gemarineerde aubergine en courgette, soep met sojascheuten en omelet, gemarineerde rauwe vis met sesam, ... We voelen ons heel verwend. Een Koreaanse maaltijd bestaat steeds uit minstens zes bijgerechten die je deelt. Eten is een heel sociaal gebeuren en ze doen het ook gewoonweg extreem graag en liefst ook in overvloed.

We duiken de Koreaanse geschiedenis in en bezoeken één van de paleizen van joseondynastie(16de eeuw): Changdeokgung palace, met secret garden!

Daarna het War Memorial Museum, echt een prachtig museum dat onze kennis van de Koreaanse overheersingen en de Koreaanse oorlog bijschaaft en de oorlog tot reëel maakt met exhibitie van gevechtsvliegtuigen, bommenwerpers, tanks van Amerikaanse, noord- en zuid- Koreaanse, Russische en Chinese makelij.

Ondanks het heftige verleden leeft Seoul enorm. Onze tweede verblijf bevindt zich in Hondae, een flitsende, drukke, overbelichte eet- en winkelbuurt waar vooral studenten rondhangen. In de reisgids lazen we dat New York nooit slaapt, maar Seoul nooit stopt. Dat lijkt te kloppen!! Een feestje 's avonds en nog zin in een nieuw kleedje om 23u!? Hup, naar de winkel! 

We slenteren rond op de traditionele Naemdaemun markt waar alle kramen en winkels volgeskouwd zijn met rode koreaanse ginsengproducten, vele potten met opgelegde paddestoelen en andere eigenaardigheden. In het midden van de straten staan dan weer eetkraampjes met vis en aquariums met levende schaaldieren en octopussen. We geven toe aan onze honger en zetten ons onwennig aan een tafeltje. We krijgen hulp van een groep hawaianen naast ons om iets te kiezen, ze laten ons proeven van de meest laagdrempelige zaken. We bestellen alvast wat soju (koreaanse vodka) en sake. Er zijn mensen die levende octopus met smaak verorberen, maar wij houden het op noedels, kippenbroochetjes (wel met wat onherkenbare delen van de kip!) en n koreaanse soepje.

Lieselotte haar favoriete buurt was rond Saemcheongdong district met veel winkels met handgemaakte spullen (hoeden, kledij, juwelen,...), vintagewinkels, gezellige koffie- en theehuizen, leuke restaurantjes, ...  Een mooie en creatieve buurt waar je ogen tekort komt en natuurlijk met de nodige 'hipsters'. Niet de typische aziatische cultuur hier maar veel europese invloeden en vooral op de franse stijl zijn ze gek: franse winkelnamen, franse bakkerijtjes, ... Misschien is het ook fijn om wat Europese dingen te zien maar de creativiteit en overgave waarop het gebeurt is toch indrukwekkend.

Per toeval beslissen we de Seoul tower te beklimmen samen met heel veel Koreanen en via de perfect aangelegde paden met zachte ondergrond en met de prachtige vergezichten is dit echt de moeite. Tuurlijk bevinden er zich bovenaan wat eetkraampjes. Waar Koreanen zijn, is er eten!

Een bezoek aan de Tecno mart mag ook niet ontbreken, zeker niet voor IT-er Hannes. We ontmoeten er ook Hannes' collega Tako die er voor n paar maand in n project meewerkt. 5 verdiepingen boordevol technologische snufjes, ook tweedehands verkoop van smartphones. Nu begrijpen we heel goed waarom je hier, zelfs geen 70'er zal zien met een oude gsm maar wel een nieuwste samsung smartphone. De prijzen daarentegen doen onze europese wenkbrauwen fronsen. Ondanks de bakermat van samsung zijn de prijzen niet echt goedkoper.  Die nieuwe smartphone voor Lieselotte zal dus toch niet uit Zuid-Korea komen.

We kijken ook naar een taekwondo voorstelling in Namsan hanuk village. Dit is eerder een toeristische show met veel show en dans. We hadden gehoopt iets traditioneler te zien. We zien verder in korea eigenlijk weinig taekwondo meer.. jammer!